Featured

ด้วยชื่อที่สะดุดใจตั้งแต่แรกเห็นทำให้ผมต้องรีบซื้อหนังสือเล่มนี้มาอ่าน พอได้อ่านจึงรู้ว่าหนังสือเล่มนี้รวบรวมงานเขียนของ Aldo Leopold ที่ล้ำลึกกว่าชื่อเสียอีก ถ้าใครยังไม่เคยรู้จัก Aldo Leopold ไม่ต้องแปลกใจครับ Leopold เป็นที่นับถืออย่างมากในอเมริกาแต่มีคนรู้จักน้อยมากในเมืองไทยAldo Leopold นั้นเป็นคนที่เราจะอธิบายได้ยากมากว่าเขาคือ “อะไร” เพราะเขาเป็นทั้ง นักวิชาการด้านธรรมชาติ, พนักงานป่าไม้, นักอนุรักษ์, นักเขียน, นักตกปลา, นักล่าสัตว์, อาจารย์มหาวิทยาลัย, นักปรัชญา ถ้าอยากรู้จักเขาให้มากขึ้นลองอ่านบทความที่ผมเขียนไว้จากลิ้งค์ที่ท้ายเรื่องนี้นะครับ ในบรรดาบทความสั้นๆที่ถูกเอามารวมไว้ในเล่มนี้มีเรื่อง ”The...

ครอบครัวทางพ่อผมเป็นคนเหนือ เป็นคนเมืองน่าน และที่บ้านเราก็ชอบกินอาหารเหนือกันมาตั้งแต่ผมเด็กๆ อาหารเหนืออย่างหนึ่งที่ผมชอบมากก็คือแกงฮังเล และผมก็ตระเวณไปชิมแกงฮังเลในจังหวัดต่างๆทั่วภาคเหนือ แต่ละจังหวัดก็มีสูตรของเขาแตกต่างกันไป ไม่ว่าจะเป็นเชียงใหม่, ลำปาง, แม่ฮ่องสอน,​ แพร่ แต่ไม่มีที่ไหนที่เหมือนแกงฮังเลที่คุณย่าทำให้กินตอนเด็กๆ ไม่ได้บอกว่าอะไรอร่อยกว่ากันนะครับ แค่แตกต่าง ในช่วงโควิดที่ต้องอยู่กับบ้าน ผมพยายามค้นหาสูตรแกงฮังเล เพราะคุณย่าเสียไปแล้วกว่า 30 ปี พ่อผมที่เคยทำก็เสียไปสิบกว่าปีแล้ว โชคดีที่เจอตำราที่พ่อจดไว้ และยังมีคนที่ย่าเคยสอนไว้ทำเป็นอยู่ ผมทำกับข้าวอะไรไม่เป็นเลย แต่ตลอด 1 ปี ที่ผ่านมานี้ผมทดลองทำแกงฮังเลจนสามารถบอกกับตัวเองได้ว่านี่แหละแกงฮังเลที่ใกล้เคียงกับที่ย่าทำมากที่สุดแล้ว เครื่องปรุงสำคัญของแกงฮังเลคือผงฮังเล และน้ำพริก...

แม้ว่ามือทั้งสองข้างของผมจะเกาะรากไม้ไว้แน่น แต่เมื่อมองลงไปเห็นข้างล่างเป็นหน้าผาตัดดิ่งลงไปกว่ายี่สิบเมตรจึงจะถึงพื้นล่าง ผมก็ถึงกับเย็นวาบไปทั้งตัว “ลงไม่ได้แล้ว”​ ผมตะโกนลั่นป่า จะซอผู้ที่ลงไปถึงข้างล่างแล้วปีนไต่หน้าผาหินนั้นกลับขึ้นมาอีกครั้งด้วยความรวดเร็วราวกับจิ้งจกไต่ข้างฝา เขาเอาเชือกเส้นหนึ่งผูกกับรากไม้แล้วยื่นส่งให้ผม  “เกาะเชือกนี้ลงไปได้”  มันน่าจะเป็นกำลังใจมากกว่าเชือกเปลเส้นเล็กๆเส้นนั้นที่ทำให้ผมรอดชีวิตมาได้จากหน้าผานั้น 3 วันหลังจากนั้นเราหลงทางไปด้วยกันเพื่อค้นหาน้ำตกที่มีคนลือกันว่าอยู่ในหุบเขา เราอดข้าวไปด้วยกัน กลางคืนก็ผูกเปลไขว้กันไปมาบนต้นไม้ต้นเล็กๆต้นเดียวท่ามกลางอากาศที่หนาวจนสั่น และเราก็กลายเป็น “เพื่อน” กันจากนั้นมา ทุกครั้งหลังจากนั้น ถ้าหากรู้ข่าวว่าผมจะมาที่แม่เงา จะซอจะลงมาจากบ้านบนเขาเพื่อมารอผมและไปเที่ยวด้วยกัน เมื่ออยู่ในป่า จะซอจะคอยดูแลคนเมืองที่อ่อนหัดอย่างผมตลอด แม้กระทั่งคอยหุงข้าว หาปลาให้กิน  จะซอพูดน้อย และเมื่อพูดไทยสำเนียงกระเหรี่ยงผมก็ฟังแกเข้าใจได้แค่ 50%  แต่ถึงกระนั้น จะซอก็เป็นคนหนึ่งที่ผมเรียกเต็มปากเต็มหัวใจว่า “เพื่อน” กว่ายี่สิบปีที่เที่ยวป่ามาด้วยกัน ผมได้เรียนรู้อะไรมากมายจากจะซอที่เป็นลูกป่าแท้ๆ แต่สิ่งสำคัญที่สุดที่ผมได้เรียนรู้จากการที่ได้รู้จักจะซอมักจะเกิดขึ้นเมื่อเรากลับออกมาจากป่ากัน  จะซอเสมือนเป็นตัวแทนของคนจำนวนหนึ่งของประเทศนี้ที่มีชีวิตอยู่กับป่า ชีวิตที่คนเมืองอย่างเรามองข้าม, ไม่เห็นความสำคัญและไม่เคยเข้าใจ  พวกเขาใช้ชีวิตสมถะอยู่กับธรรมชาติมาตลอด และย้อนไปจนถึงรุ่นพ่อรุ่นปู่ แต่ชีวิตเช่นนี้ยากลำบากขึ้นมากในยุคที่สิ่งแวดล้อมภายนอกเปลี่ยนไปอย่างเร็ว...

ผมลอยละลิ่วไปกลางอากาศเหนือหุบเขากว้างใหญ่สูงจากพื้นดินนับร้อยเมตร เห็นยอดไม้อยู่ลิบๆ ในเบื้องล่าง เสียงรอกที่ดังแผดอยู่ข้างหูเป็นสิ่งเดียวที่เตือนว่าผมไม่ได้กำลังฝันอยู่ เมื่อกวาดตามองไปรอบตัว ใจก็พลางคิดขึ้นมาว่า “คนที่กลัวความสูงอย่างข้าพเจ้ามาทำอะไรที่นี่หว่า” 1.  เส้นทางถนนดินเส้นนั้นจบลงที่หมู่บ้านเล็กๆ ที่ชายป่า ผมกระโดดลงจากรถกระบะขับเคลื่อนสี่ล้อคันนั้นตั้งแต่ก่อนที่ฝุ่นรอบตัวจะสงบลง ผมเป็นคนไทยคนเดียวในผู้มาเยือนกลุ่มนี้ สมาชิกของเรามีทั้งชาวเนเธอร์แลนด์ อังกฤษ และอเมริกัน รวมผมด้วยเป็น 6 คน อีกไม่กี่นาทีต่อมาเราก็แบกเป้ขึ้นหลังและเริ่มเดินทางกันต่อบนทางเดินเล็กๆ ที่ข้ามลำน้ำออกไปจากหมู่บ้าน ทุกคนล้วนต้องรับผิดชอบในการแบกสัมภาระของตัวเอง ในขณะที่ม้าต่าง 2 ตัวบรรทุกเสบียงอาหารเข้าไปพร้อมๆ กับเรา ผู้นำทาง 2 คนของเราเป็นชาวลาว ชื่อบุนลืนและคำพี เป็นชาวบ้านเผ่าละมีด ทั้งสองคอยแนะนำสิ่งต่างๆ...

ปัญหาที่หนักหนาที่สุด คือเราไม่เข้าใจปัญหา แล้วก็มักจะลากกันไปผิดประเด็น และไม่รู้จักจัดลำดับความสำคัญ ปรกติผมไม่ค่อยได้ติดตามเรื่องราวในโซเชี่ยล ก็ไม่เลยไม่เข้าใจอยู่หลายวันว่าทำไมคนถึงพูดกันว่า ไข่เจียวเขาเรียกไข่ทอด และถกเถียงกันเรื่องราคาโซล่าเซล และปรกติผมจะไม่ออกความเห็นในเรื่องที่เป็นประเด็นในโซเชี่ยล เพราะมักจะมี “คนรู้” เยอะอยู่แล้ว แต่ครั้งนี้เป็นเรื่องที่ผมคิดว่าพอจะรู้กับเขาอยู่บ้าง เลยขอออกความเห็นสักหน่อยครับ ไม่ใช่เรื่องไข่ทอดหรือโซล่าเซลนะครับ แต่เป็นเรื่องวิถีชีวิตของคนในชนบทผมโชคดีที่ได้มีโอกาสได้คลุกคลีกับเพื่อนๆที่อยู่กับป่าอยู่บนดอยมาบ้าง และล่าสุดที่น่าสนใจมากก็คือ ผมมีโอกาสได้ไปนั่งฟังงานวิจัยของคณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาฯ เกี่ยวกับชุมชนในจังหวัดน่าน น่าสนใจมากครับ เพราะอาจารย์หลายท่านใช้เวลากว่า 2 ปีทำงานอยู่กับชาวบ้านจนเข้าใจรากของปัญหา และพยายามช่วยกันหาทางแก้ปัญหานั้นบ้านน้ำปี้และบ้านวนาไพรอยู่ในเขตอุทยานฯศรีน่าน ที่อยู่ในเขตอุทยานฯก็เพราะอยู่มาก่อนนานแล้วอุทยานฯมาประกาศล้อม ทีมงานวิจัย พบว่าชาวบ้านทั้ง 2 หมู่บ้านนี้ปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ส่งขาย...

ทุกวันนี้คำว่า “ยั่งยืน” ถูกใช้กันบ่อยมากจนฟุ่มเฟือย แต่เรื่องราวในบทความนี้น่าจะเป็นความยั่งยืนที่สุดที่ผมเคยพบมาด้วยตัวเอง ในช่วง 2 ปีที่ผ่านมานี้ ผมได้ผ่านไปเห็นการก่อสร้างของโรงแรมแห่งหนึ่งที่อยู่ใกล้คูเมืองเชียงใหม่ ดูแล้วน่าจะสวยมากเมื่อเสร็จ ในเดือนกรกฎาคม ปี 2563 ผมกับลูกชายขึ้นไปธุระที่เชียงใหม่ ก็เลยทดลองเข้าไปพักที่โรงแรมแห่งนี้ที่เพิ่งสร้างเสร็จมาไม่กี่เดือน ช่วงนั้นเป็นช่วงที่เพิ่งเริ่มให้เดินทางกันได้หลัง COVID19 ระบาด จึงมีคนเข้าพักน้อยมาก ธรรมดาผมไม่ชอบ ไม่ตื่นเต้นกับโรงแรมไม่ว่าจะหรูแค่ไหน ไม่ชอบนอนโรงแรมเสียด้วยซ้ำ แต่โรงแรมนี้ให้ความรู้สึกที่แตกต่าง และประทับใจอย่างบอกไม่ถูก โรงแรมนี้ชื่อ Smile Lanna เดือนพฤศจิกายนของปีเดียวกัน ผมขึ้นมาเชียงใหม่อีกครั้ง...

ผมมองจานอาหารตรงหน้า ปูม้านึ่งนั้นตัวเล็กๆโตกว่าฝ่ามือผมไม่มาก หอยนางรมสดก็ตัวเท่านิ้วโป้ง แต่นั่นก็กลายเป็นปูม้าและหอยนางรมที่อร่อยที่สุดที่ผมเคยลิ้มรสมา “ปูม้าอร่อยๆไม่จำเป็นต้องตัวใหญ่นะครับพี่” เบิร์ดบอก เมื่อผมเอ่ยปากว่าปูอร่อยมาก เขาคงรอดูอาการของผมอยู่แล้วตั้งแต่เขาเอาปูตัวไม่ใหญ่นี้มาเสริฟให้ “คนกรุงเทพ” เรานั่งกินอาหารเย็นกันอยู่ที่ร้าน “เจ๊ณี” ร้านอาหารเล็กที่บ้านคลองวาฬ หมู่บ้านเล็กๆในจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ จังหวัดที่ใครๆก็ขับรถผ่านไปเที่ยวที่อื่น  “ปูร้านผมนี่ ผมจะไปเลือกซื้อเองตอนที่เรือเข้า ปูนี่มีวิธีกดดูนะว่าเนื้อแน่นมั๊ย และผมจะเลือกซื้อเฉพาะจากเรือเล็กของชาวบ้าน เรือเล็กนี่เขาจะออกคืนเดียว ของที่ได้จะสดมากไม่ได้แช่แข็งมา เรือใหญ่ๆที่เข้าที่สะพานปลานี่เขาออกกันทีเป็นสิบวัน นอกจากแช่แข็งมาแล้วเราก็ไม่รู้ว่าเขาทำอย่างไรกับมันอีกเพื่อให้ดูสด” เมื่อผมมองข้ามถนนไปเห็นเรือประมงลำเล็กๆของชาวบ้านที่จอดอยู่ริมหาดห่างจากร้านไปไม่กี่ร้อยเมตร ก็ดูเหมือนว่าเรื่องที่เบิร์ดเล่าจะมีมีเหตุผลมากๆ “ที่ร้านนี่เราซื้อของมาทำวันต่อวันเลยครับ ไม่มีการแช่ฟรีซ ลูกๆหลานๆผมก็กินอาหารเหล่านี้ด้วย เราต้องเลือกที่ดีๆ สะอาดๆมาแน่นอนครับ”  เบิร์ดพูดด้วยความภาคภูมิใจ ผมไม่แน่ใจว่าคุณเคยสังเกตหรือไม่...

ผมเห็นความเห็นมากมายเกี่ยวกับเรื่องการปิดอุทยาน 3 เดือน “เพื่อฟื้นฟูธรรมชาติ” มีทั้งเห็นด้วยและไม่เห็นด้วย ผมขอไม่ออกความเห็นแบบเป็นข้อสรุปนะครับเพราะผมไม่ใช่ผู้รู้ที่จะมาชี้ผิดชี้ถูกได้ แต่อยากจะเขียนอะไรบางอย่างให้อ่านแล้วไปคิดต่อกันก่อนแล้วแต่ละคนจะได้มีความเห็นของตัวเองครับ ลองอ่านกันดูครับ ทำใจให้สบายๆครับ Denali National Park   พ.ศ. 2538 รถบัสคันใหญ่สีเหลืองหน้าตาเหมือนรถโรงเรียนพาเราเคลื่อนที่ไปช้าๆตามถนนเส้นเล็กๆที่ทำจากดินอัดแน่น “ตรงโค้งข้างหน้านี่มองในดงไม้ทางซ้ายไว้ดีๆนะครับ บริเวณนี้เป็นที่อยู่อาศัยของมูส เรามักจะได้เห็นพวกมันที่นี่”  เสียงประกาศของพนักงานขับรถดังผ่านลำโพง  เมื่อรถชะลอลงที่โค้ง มันก็เป็นเช่นนั้นจริงๆ มูสตัวใหญ่เดินกินใบไม้ไปตามปรกติโดยไม่สนใจรถที่ผ่านมาใกล้ๆเลยแม้แต่น้อย รถบัสของเราวิ่งไปอีกไม่นานก็มีเสียงประกาศอีก “ข้างหน้าพอเราข้ามเนินไป จะมีที่โล่งทางซ้ายมือครับ ถ้าเราโชคดีเราอาจจะได้เห็นหมีกริซลี่ย์ตรงนั้น อากาศดีๆอย่างวันนี้พวกมันมักจะมานอนอาบแดดกันครับ” และก็เป็นตามที่เขาคาดไว้อีก หมีกริซลี่ย์ขนาดใหญ่มหึมาและลูกที่โตมากแล้วอีกตัวหนึ่งนอนอาบแดดอยู่บนลานหญ้าที่มองออกไปเห็นวิวของทุ่งหญ้าและป่าสนกว้างใหญ่ไฟศาล การที่เรามีโอกาสได้เห็นสัตว์ป่าเหล่านี้ในสภาพธรรมชาติได้อย่างง่ายดายเช่นนี้เป็นเพราะอุทยานแห่งชาติ Denali มีการจัดการการท่องเที่ยวที่เรียบง่ายแต่ดีเยี่ยม จากถนนเข้าไปยังพื้นที่อุทยานที่ยาว 150...

มีคนชอบถามผมด้วยความสงสารอยู่เรื่อยๆว่าทำไมใช้แต่รถเก่าๆไปไหนก็เสีย ไม่ซื้อรถใหม่ๆมาใช้กับเขาบ้าง เรื่องนี้นอกจากจะเป็นนิสัยที่ติดมาจากพ่อและไม่มีเงินซื้อรถใหม่ๆแล้ว ก็ยังมีเบื้องหลังอีกอย่างที่การใช้รถเก่าทำให้ชีวิตผมได้ดีครับ เรื่องมันนานจนหมดอายุความไปแล้ววันนี้จะเล่าให้ฟังครับ สมัยที่ผมเรียนอยู่ปี 2 ที่ลาดกระบัง เพิ่งจะขับรถเป็นและได้ใบขับขี่มาใหม่ๆ ก็เลยมีการวางแผนอะไรบางอย่าง ตอนนั้นที่บ้านผมมีรถเก่าๆอยู่คันหนึ่ง เป็นรถ MG Midget เป็นรถสปอร์ตเปิดประทุน เป็นรถเก่ามือสองที่พ่อผมซื้อให้พี่สาวขับ แต่เขาเลิกใช้ไปแล้ว เข้าทางผมเลยครับ วันนั้นจำไม่ได้ว่าเรียนครึ่งวันหรือโดด รู้แต่ว่าตอนบ่ายผมขับรถ MG คันนี้เปิดประทุน ไปดักรอนิสิตสาวที่เพิ่งเข้าเรียนจุฬาปีหนึ่ง  พอเธอออกมาเจอก็แปลกใจเล็กน้อยที่ผมขับรถมา แทนที่จะไป “เดิน” ไปสยามกันอย่างที่เคย ผมชวนเธอไปเที่ยวเซ็นทรัลลาดพร้าว...

จากการที่ได้ท่องเที่ยวไปในที่ห่างไกล นอกจากธรรมชาติพิศุทธิ์ที่หดหายไปอย่างน่าตกใจแล้ว อีกสิ่งหนึ่งที่ผมรู้สึกเสียดายมากๆคือการสูญหายของวัฒนธรรมท้องถิ่น คำหรูหราที่พูดกันว่าวัฒนธรรมนั้น ไม่ใช่แค่ภาษา, การแต่งกายหรือการละเล่น แต่รากฐานของวัฒนธรรมที่สำคัญที่สุดนั่นฝังอยู่ในการดำรงอยู่ของชีวิต นั่นก็คืออาหารและการกิน สิ่งที่สะกิดใจผมมากๆจนต้องเอาเรื่องนี้มาเขียนก็คือรายการทีวีที่ผมดูแล้วชื่นชอบมาก ชื่อว่า “Gourmet Goes Tribal” (ทางช่อง Nat Geo People)  มันคือเรื่องราวของเชฟชาวโคลัมเบีย Pablo Naranjo Agular ที่เดินทางไปทั่วภาคตะวันออกเฉียงเหนือของอินเดีย เพื่อสัมผัสอาหารและวัฒนธรรมการกินของชนเผ่าต่างๆในละแวกนั้น วัฒนธรรมอาหารนั้นลึกซึ้งกว่าอาหารในจานมากนัก แต่มีรากฐานมาจากวัตถุดิบ ไม่ว่าจะเป็นพืชพรรณหรือเนื้อสัตว์ที่หาได้ในธรรมชาติของท้องถิ่น เอามาสรรค์สร้างเป็นอาหารเฉพาะถิ่นที่มีความงดงามมากๆ ในรายการนี้ เชฟพาโบลพาเราไปสัมผัสวิถีชีวิต...