พายเรือ

แม่น้ำเงา สายน้ำที่ผมหลงรักว่าเป็นแม่น้ำที่สวยที่สุดแห่งหนึ่งนี้ ไหลออกมาไกลจากป่าลึกระหว่างรอยต่อของอำเภออมก๋อยจังหวัดเชียงใหม่และอำเภอท่าสองยางจังหวัดตากมาเป็นระยะทางไม่ต่ำกว่าแปดสิบกิโลเมตร ไหลผ่านเกาะแก่ง, โตรกเขาและหมู่บ้านชาวกระเหรี่ยงที่มีชีวิตเรียบง่าย ตลอดความยาวของแม่น้ำสายนี้เต็มไปด้วยเรื่องราว, ตำนานเล่าขาน และยังเต็มไปด้วยทิวทัศน์งดงามของธรรมชาติ 1. แคนูแค้มปิ้ง จากเดิมที่การเดินทางสู่ต้นน้ำเงาเคยยากลำบาก วันนี้ทางที่เกรดเรียบสามารถพาเราเข้าไปถึงบ้านสบโขงอันเคยไกลโพ้นในเวลาเพียง 3-4 ชั่วโมง แต่หากสบโขงที่เคยเป็นจุดหมายในการเดินทางครั้งก่อนๆ จะกลับกลายเป็นต้นทางของเราในวันนี้  แม้ทางรถจะสะดวกสบายขึ้นมาก แต่การชมลำน้ำเงาที่สวยงามที่สุดยังคงเป็นทางน้ำซึ่งเป็นการเดินทางเก่าแก่ที่อยู่คู่กับแม่น้ำสายนี้ตลอดมา ดังนั้นพาหนะของเราในครั้งนี้จึงเป็นเป็นเรือแคนูและคายัคที่เรานำใส่ท้ายรถมาประกอบกันที่บ้านสบโขงท่ามกลางสายตาของชาวบ้านที่มามุงดู  สำหรับท่านที่ไม่คุ้นเคย เรือทั้งสองประเภทนี้แม้จะดูคลายกันแต่หากมีความแตกต่างอยู่พอควร เรือคายัคที่เราคุ้นตานั้นเป็นเรือที่มีรากฐานมาจากชาวเอสกิโมที่ใช้เป็นพาหนะในการเดินทางและล่าสัตว์ในแถบขั้วโลก ผู้พายจะนั่งราบเหยียดขาไปกับพื้นเรือและใช้พายที่มีสองด้านซ้ายขวา เป็นเรือที่คล่องแคล่วว่องไว อาจจะมีขนาด หนึ่งหรือสองคน และสามารถบรรทุกสัมภาระได้ระดับหนึ่งแต่ไม่มากนัก ส่วนเรือแคนูนั้นมาจากเรือดั้งเดิมของอินเดียนแดงในทวีปอเมริกาที่ออกแบบไว้บรรทุกคนและสัมภาระได้มากเพื่อเดินทางในลำน้ำและทะเลสาบใหญ่ เป็นเรือเปิดที่คนพายจะนั่งอยู่บนที่นั่งและใช้พายที่มีข้างเดียว...

“วิธีที่ดีที่สุดที่จะทำให้คนเข้าใจและช่วยกันรักษาแม่น้ำไว้ ก็คือการพาพวกเขาลงไปในแม่น้ำนั้น, ได้สัมผัสและหลงรักแม่น้ำนั้นด้วยตัวเอง” Martin Litton เมื่อเกือบ 20 ปีที่แล้ว มีโอกาสได้เข้าไปพบแม่น้ำสายหนึ่งที่ไหลผ่านหุบเขาที่อยู่ห่างไกล มีหมู่บ้านเล็กๆของชุมชนชาวกระเหรี่ยงอยู่ที่ริมน้ำนั้น ผมเคยเรียกแม่น้ำนั้นว่า “แม่น้ำในนิทาน”  แม่น้ำสายนั้นมีชื่อ “แม่น้ำเงา” เมื่อแปดปีที่แล้ว ผมและสหายกลุ่มเล็กๆได้เอาเรือแคนูล่องเป็นระยะทางกว่า 50 กิโลเมตรของแม่น้ำสายนี้ (แม่น้ำเงายาวกว่า 80 กิโลเมตร โดยไม่มีเขื่อนหรือฝายกั้น) เราแค้มป์กันระหว่างทาง เราได้พบเห็นความงามจากมุมมองที่แตกต่าง แม้แต่ผมเองที่มาเยี่ยมเยือนนับครั้งไม่ถ้วนก็ยังไม่เคยเห็นมาก่อน  (อ่านเรื่องราวเต็มๆได้ที่นี่) ผมมีความฝันมาตลอดว่าอยากจะพาผู้คนมาล่องเรือในแม่น้ำเงา ให้พวกเขาได้เห็น ได้หลงรักแม่น้ำสายนี้แบบที่ผมรัก...

คืนนี้เป็นแค้มป์ที่พิเศษที่สุดคืนหนึ่ง ด้านหน้าของแค้มป์คือลำน้ำน่านไหลเอื่อยผ่านแก่งเจ็ดแควที่สวยงามยิ่งนักเมื่อกระทบกับแสงสีทองของพระอาทิตย์ที่กำลังลับเหลี่ยมเขา กลางคืนแค้มป์ของเราส่องสว่างไปด้วยแสงของพระจันทร์แรมหนึ่งค่ำดวงโต โอบกอดไปด้วยเทือกเขารอบทิศ ห่มด้วยดวงดาวเต็มท้องฟ้า กรุ่นไปด้วยกลิ่นหอมจากกองไฟ และขับกล่อมด้วยเสียงน้ำน่านที่ไหลแผ่วเบา “จะไปก็รีบไปนะน้างบ ลุงแก่ขึ้นทุกปี เดี๋ยวจะไปไม่ไหว”  ลุงเสริมนายท้ายของข้าพเจ้าพูดทุกครั้งที่เราได้ไปพายเรือล่องแม่น้ำน่านด้วยกัน (อ่านเรื่องราวตอนแรกของ "แคนูแค้มปิ้งลำนำน่าน" ได้ที่นี่ครับ) โดยปรกติ เราจะพายเรือแคนูล่องแม่น้ำน่านด้วยกันจากบ้านส้านอำเภอเวียงสาจนถึงแก่งหลวงเป็นประจำทุกปี และทุกครั้งเราก็จะพูดถึงแม่น้ำน่านในช่วงจากแก่งหลวงลงไปถึงบ้านปากนายที่ลุงเสริมเคยไปหาปลาแต่พวกเราคนอื่นๆยังไม่เคยได้เห็น ในหนังสือ “ปราโมทย์คลาสสิค” คุณปราโมทย์ ทัศนาสุวรรณ นักเขียนรุ่นบุกเบิกของอนุสาร อ.ส.ท. และวงการสารคดีท่องเที่ยวไทยเขียนเล่าไว้ในเรื่อง “ล่องแก่งแม่น้ำน่าน” ว่าท่านและคณะได้ล่องเรือยนต์จากจังหวัดน่านผ่านแก่งต่างๆมากมายไปจนถึงจังหวัดอุตรดิตถ์ โดยใช้เวลาเดินทางถึง 4 วัน...

แม่น้ำเงาไหลมาจากต้นกำเนิดบนเขาไกลโพ้นเป็นระยะทางกว่าร้อยกิโลเมตร ผ่านหุบเขาที่งดงามและชุมชนกระเหรี่ยงที่อยู่ร่วมกับแม่น้ำสายนี้มาเนิ่นนาน แม่เงาเป็นแม่น้ำไม่กี่สายในประเทศนี้ที่ยังคงไหลอย่างอิสระปราศจากเขื่อนหรือฝายกัน “ยังคง” เป็นคำที่ผมเลือกใช้อย่างลังเล ผมมีความสุขทุกครั้งที่ได้มาเยี่ยมเยือนแม่น้ำสายนี้ที่เปรียบเสมือนเพื่อนเก่าที่คุ้นเคยกันมานาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการที่ได้พายเรือแคนูใช้เวลาอย่างไม่รีบร้อนและตั้งแค้มป์กันบนชายหาดริมฝั่งน้ำที่เงียบสงบ ครั้งนี้เรามีสมาชิกร่วมทีมถึง 29 คนที่เดินทางกันมาด้วยเรือถึง 16 ลำ เป็นเรื่องน่าแปลกและน่ายินดียิ่งนักที่เรามีมิตรสหายที่น่ารักล้วนๆถึง 28 คนอย่างนี้ได้อย่างไร ซึ่งก็ทำให้การเดินทางแคนูแค้มปิ้งครั้งนี้อบอวลไปด้วยความสนุกและความสุขตลอดเวลา 3 วัน 2 คืน  สหายหลายคนที่เพิ่งมากับเราเป็นครั้งแรกเอ่ยปากชมว่าแม่น้ำเงาสวยมาก น้ำใสมาก ผมยิ้มกับคำชมนั้น แต่ก็ต้องบอกกับเขาด้วยความเศร้าที่ซ่อนอยู่ในใจว่า ไม่กี่ปีก่อนหน้านี้ แม่น้ำเงาใสกว่านี้มาก และถ้าย้อนไปถึงครั้งแรกที่ผมมาถึง แม่เงาไม่เคยขุ่นแดงแม้กลางฤดูฝน เราพูดกันอยู่เสมอว่าสายน้ำคือต้นกำเนิดของชีวิต แต่ดูเหมือนว่าความสำคัญของแม่น้ำสายนี้จะถูกมองข้ามไป...